Cmentarz bocheński, jako przetrwały zapis o nieistniejącej już w mieście społeczności żydowskiej, od lat 80. XX wieku jest obiektem zainteresowania Autorki, w ramach jej pracy w Muzeum im. Stanisława Fischera w Bochni – wydawcy niniejszej publikacji. Autorka prowadzi też badania archiwalne nad historią miejscowych Żydów.
Publikacja jest inicjatywą oddolną, mocno osadzoną w lokalnym dziedzictwie historycznego “państwa muszyńskiego”. Wydawcą publikacji jest Stowarzyszenie Przyjaciół Almanachu Muszyny, którego członkowie społecznie przez ponad ćwierć wieku zrealizowali szereg inicjatyw kulturalnych i stypendialnych.
Wydawnictwo stanowi ukoronowanie wydawanej od roku 1991 serii roczników “Almanach Muszyny”. Zamieszczane w poprzednich rocznikach informacje o Autorach, wspominających w swej twórczości Muszynę, skłoniły do opracowania tej swego rodzaju pierwszej antologii prozy i poezji muszyńskiej.
Publikacja to zbiór tekstów i fotografii wykonanych w większości przez młodzież z terenu południowej Małopolski, uczestniczącą w projekcie pt. “Odkrywanie skarbów dziedzictwa południowej Małopolski”. W ramach projektu w latach 2017-2019 młodzież pod kierunkiem animatorów przeprowadzała wywiady, tworzyła reportaże i fotoreportaże na temat szeroko pojętego niematerialnego dziedzictwa kulturowego małopolskich Górali spoza Podhala: Babiogórców, Orawian, Zagórzan, Kliszczaków, Górali Białych, Nadpopradzkich, Pienińskich i Spiskich. W sumie powstało ok. 160 prac, z których najciekawsze znalazły się w niniejszej publikacji. Jest to zatem dziedzictwo widziane z perspektywy lokalnej, zebrane z inicjatywy mieszkańców i mówiące o nich.
Góralszczyzna kojarzy nam się niezmiennie z Podhalem i Zakopanem, tymczasem w górzystych rejonach południowej Małopolski możemy spotkać jeszcze osiem innych grup górali, z których każda ma swoje tradycje, stroje, pieśni, gwarę, legendy, tańce i postacie. Niematerialne dziedzictwo południowej Małopolski jest niezwykle bogate i różnorodne, ale wciąż mało znane. Postawiliśmy sobie cel, by nie tylko je udokumentować, ale także opowiedzieć o nim w sposób przystępny i ciekawy. Dlatego właśnie do tworzenia tej opowieści zaangażowaliśmy przede wszystkim miejscową młodzież, lokalne ośrodki kultury, szkoły i stowarzyszenia. Jednym słowem tych, którzy tę kulturę dziś tworzą i będą ją przekazywać dalej. Tych, którzy z dumą mogą powiedzieć „jestem stąd!”.
“Kalwariarz” (numer 13 / 2019) jest konsekwentną kontynuacją działalności zapoczątkowanej 13 lat temu. Stanowi typową odsłonę edytorskiej aktywności Towarzystwa Przyjaciół Kalwarii Zebrzydowskiej. W 2011 roku informator został merytorycznie przekształcony przez nowego redaktora naczelnego, stając się pełnowymiarowym czasopismem społeczno-kulturalnym. Poszerzono ofertę wydawniczą o nowe działy (np. wywiad, recenzja, prezentacja literacka), jednakże periodyk (rocznik) pozostał tubą nagłaśniającą społeczno-edukacyjną działalność Towarzystwa Przyjaciół Kalwarii Zebrzydowskiej.
Publikacja to efekt inicjatywy oddolnej i dziedzictwo gwarowe widziane z tej perspektywy. Jest efektem wieloletniej pracy badawczej autorki ale i innych zbieraczy, w szczególności Eugeniusza Lebdowicza i Krystyny Dulak-Kulej. Została jednak poddana ocenie prof. Józefowi Kąsiowi, wybitnemu dialktologowi i twórcy słowników, i leksykonów. Swoje zdanie o publikacji wyraził w artykule “Moc i urok słowa czyli Nadpopradzka dawność. Gwara i kultura górali z okolic Piwnicznej Wandy Łomnickiej-Dulak” (zamieszczony na początku książki).
Folklor muzyczny górali nadpopradzkich to dziedzictwo najbliższe, widziane z perspektywy lokalnej. W śpiewniku “Źródła pieśni” zapisano jego archaiczną część. Koniecznym było zebranie i zapisanie tego co nadal istniało w ludzkiej pamięci i w wielu rozproszonych źródłach. Dzięki kolejnej inicjatywie członków Stowarzyszenia Górali Nadpopradzkich uczyniono to na trwałe – w formie książkowej. Obecnie w tomie “Popradowa nuta” dodatkowo umieszczono zapisy niektórych obrzędów górali nadpopradzkich (część w formie widowisk prezentowanych przez Regionalny Zespół “Dolina Popradu”. Zaprezentowano też sylwetki badaczy i zbieraczy pozostałości folkloru muzycznego.
Folklor muzyczny górali nadpopradzkich to dziedzictwo im najbliższe, które należało koniecznie zapisać – istniał bowiem w pamięci ludzkiej i wielu rozproszonych źródłach. Dzięki oddolnej inicjatywie członków Stowarzyszenie Górali Nadpopradzkich zostały na trwałe zapisane istotne elementy tego folkloru, także te zebrane w czasie wywiadów z najstarszymi mieszkańcami Nadpopradzia oraz podczas kwerend w muzeach i bibliotekach. Bardzo ważne były też materiały pozyskane od wcześniejszych zbieraczy. Zbiór i opracowanie zostało dokonane przede wszystkim przez osoby na odzień obcujące z tymi utworami poprzez ich wykonawstwo – tak w zespole jak i w domach. Wyboru i zapisu spośród całego zebranego materiału dokonano przy pomocy ekspertów etnomuzykologów. W przypadku tej pozycji kluczowe były konsultacje Aleksandry Szurmiak Boguckiej.
Wydawnictwo powstało z inicjatywy ks. Władysława Pilarczyka, zasłużonego regionalisty, społecznika. Z założenia publikacja miała służyć jako platforma wymiany myśli i działań społeczników, regionalistów, miłośników “małych ojczyzn”. Miała być inspiracją i miejscem integracji pasjonatów, badaczy, lokalnych patriotów.
Temat rzeźbiarstwa soli jest bliski autorce od ponad 25 lat w związku z pracą w Muzeum Żup Krakowskich oraz Kopalni Soli “Wieliczka”, w czasie której zrealizowała liczne projekty popularyzujące tradycję wielickich górników-rzeźbiarzy. Zajmowała się również inwentaryzacją i katalogowaniem solnych artefaktów.
Publikacja jest zbiorem tekstów opartych na wspomnieniach mieszkańców i są to ich własne odczucia na temat rzeczywistych faktów z historii naszej miejscowości Kornatka. Publikacja została przygotowana z okazji jubileuszu stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości oraz w dziesiątą rocznicę działalności Stowarzyszenia, w ramach projektu „… swego nie znacie” dofinansowanego ze środków programu „Działaj Lokalnie” Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności i Gminy Dobczyce.