Piotr Biliński i Paweł Plichta (oprac.) – Małopolskie Targi Książki

Autor: Władysław Konopczyński
Wstęp: Piotr Biliński
Opracowanie: Piotr Biliński, Paweł Plichta
Wydawca, miejsce i rok wydania: Muzeum Historii Polski, Ośrodek Myśli Politycznej, Warszawa-Kraków 2016; cz. 1 – ss. 508; cz. 2 – ss. 478
Seria wydawnicza: 100-lecie niepodległości. Wspomnienia i pamiętniki
Dostępność publikacji: publikacja jest dostępna w bibliotekach oraz w sprzedaży w księgarniach, m.in.: http://muzhp.pl/pl/c/1750/dziennik-1918-1921; http://www.omp.org.pl/ksiazka.php?idKsiazki=311

„Moja droga”/„nasza droga” do dziedzictwa zapisanego lokalnie (czyli dlaczego i jak doszło do powstania i wydania publikacji)

Publikacja zeszytów z lat 1918-1921- tekst przepisany z rękopisu [w książce znajdują się fotografie przykładowych kart], skolacjonowany, opracowany [aparat naukowy: przypisy, tłumaczenia, biogramy, uwspółcześniona ortografia, indeksy: osobowy, nazw geograficznych i geograficzno-politycznych, dwie mapy i tablica genealogiczna] – zamknęła pierwszy okres kilkuletnich prac wydawniczych. W druku jest kolejna część dzienników z lat 1922-1926.
Prezentowane dwa pierwsze tomy „Dziennika” zostały wybrane i wydane z okazji 100-lecia odzyskania przez Polskę niepodległości. Weszły one w obieg naukowy, czego dowodem kilka wnikliwych recenzji opublikowanych w periodykach naukowych. Warto jednak, by wróciły one do potomków lokalnego dziedzictwa – mieszkańców nie tylko Krakowa, ale też innych małopolskich miejscowości, których antenaci zostali wzmiankowani przez autora zapisków. Ten fakt stanowił dla opracowujących materiał źródłowy „ich drogą” do lokalnego dziedzictwa podkrakowskich wsi i miasteczek, kiedy prowadzili badania terenowe, w celu potwierdzenia lub ustalenia tożsamości wspomnianych osób, miejsc i zdarzeń.

W jaki sposób publikacja wpisuje się w założenia Targów

„Dziennik” Władysława Konopczyńskiego (1880-1952) to znakomite źródło dla wszystkich, którzy zainteresowani są kulisami wielkich wydarzeń historycznych i politycznych. Dzieło przeznaczone jest jednak również dla tych, którzy – ceniąc dziedzictwo kulturowe – zastanawiają się, jak wyglądało ono in statu nascendi. Ta perspektywa przełomu XIX i XX wieku dostępna jest dzięki wieloletniemu trudowi autora w zapisywaniu dzień po dniu informacji, komentarzy, zdarzeń o różnym znaczeniu i skali. Mamy zatem z jednej strony relacje członka polskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu, zapiski na marginesie prowadzonych badań uczonego poligloty, opisy relacji panujących w środowisku naukowym, zwłaszcza historyków polskich, źródło kształtowania powojennych zwyczajów Uniwersytetu Jagiellońskiego. Z drugiej zaś czytelnik obcuje z opisami dziedzictwa widzianego w perspektywie lokalnej – małopolskiej, krakowskiej. Duża część opisów dotyczy bowiem stosunków rodzinnych i międzyludzkich, gospodarowania w dwóch podkrakowskich majątkach rodzinnych Młynik i Książniczki.

Wielowymiarowa działalność autora daje wgląd w życie konkretnej rodziny ziemiańskiej, jej dzieje, tradycje i zwyczaje. Poprzez koligacje znajdujemy w niej wiele znanych i znamienitych postaci, które współcześnie określa się jako autorów i konstruktorów tego, co nazywane jest dziedzictwem kulturowym. Również te osoby w perspektywie narodu czy jedynie wspólnot lokalnych Małopolski, Krakowa, czy innych miejscowości Olkusza, Ojcowa, traktowane są jako pomnikowe.

Konopczyński był uczestnikiem i bacznym obserwatorem znaczących wydarzeń przełomu XIX i XX wieku, ale jako historyk i „archiwożerca” miał świadomość, że to co i jak opisuje kiedyś trafi do szerszego grona odbiorców. Tak się stało. Fragmenty jego dzienników obejmujące lata 1918-1921 łączą w naturalny sposób to, co przynależy do dziedzictwa kulturowego w skali europejskiej, polskiej i to, co pozostaje ważnym elementem dla lokalnego małopolskiego dziedzictwa. Czytelnik „Dziennika” Konopczyńskiego, korzystający z bogactwa i atrakcji turystycznych Małopolski, ma możliwość pogłębienia swojego doświadczenia dziedzictwa kulturowo-przyrodniczego. Może on bowiem w sposób refleksyjny skonfrontować je z narracją sprzed stu lat. Z pomocą autora innym spojrzeniem, nieco bardziej refleksyjnie, może też patrzeć na owo dziedzictwo – miejsca, które współcześnie traktowane są jako kultowe, symboliczne, niekiedy z dumą prezentowane przez lokalnych przewodników turystom i gościom z Polski i świata.

O publikacji

Podstawą wydania fragmentów „Dziennika” są rękopisy Władysława Konopczyńskiego, przechowywane w prywatnym archiwum rodziny Konopczyńskich w Warszawie, udostępnione w 1999 roku. Składa się na nie 167 zeszytów pochodzących z lat 1895–1952, obejmujących łącznie około siedmiu tysięcy stron zapisanych drobnym maczkiem. Do opublikowania wybrano materiał zawarty w piętnastu zeszytach, które zawierają wpisy dokonywane od 1 stycznia 1918 roku do 31 grudnia 1921 roku: w okresie przełomu związanego z odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Czas ten był również istotny dla działalności politycznej i naukowej autora. Wielką wartość poznawczą z perspektywy badań nad historią polityczną posiadają fragmenty dotyczące konferencji pokojowej w Paryżu, której uczestnikiem był uczony. Duży potencjał badawczy z perspektywy studiów nad kulturą epoki mają też zapiski Konopczyńskiego, aktywnego w polskim i europejskim życiu naukowym, oraz informacje i spostrzeżenia o życiu kulturalnym przedstawicieli inteligencji II Rzeczypospolitej w kraju i zagranicą. Spora część zapisów w dzienniku poświęcona została właśnie tym kwestiom. Pozostałe fragmenty tekstu, dotyczące przypadków i zmartwień życia powszedniego, w tym przede wszystkim gospodarskich kłopotów w podojcowskim majątku ziemskim Młynik, dają wgląd w codzienność pierwszych lat odrodzonego państwa. Sam autor po z górą dwudziestu latach w innej części swojego „Dziennika” zapisał:

Mój dziennik z lat 1919–[19]20 świadczy o niezłym wówczas temperamencie i o wielkiej przedsiębiorczości. Etyści, inteligencja, elcie, stronnictwo, Uniwersytet, Akademia, Tow[arzystwo] Historyczne. Mój ty Boże. Człek szedł w górę dużymi krokami. Do spraw historycznych naszego środowiska niezłe to źródło.

Do wydawnictwa dołączona jest dawna mapa Krakowa, dawna mapa okolic Krakowa oraz tablica genealogiczna rodziny Władysława Konopczyńskiego.

O Autorze

Władysław Konopczyński (1880-1952) – urodził się 26 listopada 1880 r. w Warszawie, w rodzinie powstańca styczniowego. Już od czasów gimnazjalnych aktywnie uczestniczył w rozmaitych kółkach pomocowych i samokształceniowych, a jako piętnastolatek napisał swój pierwszy skrypt z historii. Ukończył prawo na Uniwersytecie Warszawskim (1899-1904), uzyskując tytuł kandydata nauk na podstawie pracy „Przyczynki do kwestii powstania liberi veto”. Kontynuował studia na historii (Uniwersytet Lwowski, 1907-1908) i pod kierunkiem Szymona Askenazego został wypromowany na doktora. Po obronie doktoratu pracował przez pewien czas jako nauczyciel historii VI Gimnazjum w Warszawie i prowadził wykłady w Towarzystwie Kursów Naukowych. W 1911 r. habilitował się na Uniwersytecie Jagiellońskim („Polska w dobie wojny siedmioletniej”) i podjął na tej uczelni pracę jako docent. W 1917 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1921 r. zwyczajnym. Kierował wtedy Katedrą Historii Polski Nowożytnej i Najnowszej. Angażował się politycznie jako zwolennik Dmowskiego i przeciwnik Sanacji. Z ramienia Związku Ludowo-Narodowego zasiadał w latach 1922-1927 w Sejmie. W czasie wojny, jako dziekan Wydziału Filozoficznego, został aresztowany w ramach Sonderaktion Krakau i – po pobycie w więzieniach Krakowa oraz Wrocławia – ostatecznie umieszczony w Sachsenhausen. Zwolniony w 1940, powrócił do Krakowa i brał udział w tajnym nauczaniu na UJ. Po wojnie poddany wyjątkowym szykanom. W 1948 r. zmuszono go do rezygnacji z pracy na UJ, oskarżając o szowinizm i rasizm. Wydał m.in.: „Mrok i świt” (1911) „Geneza i ustanowienie Rady Nieustającej” (1917) „Liberum veto” (1918) „Przyczyny upadku Polski” (1918) „Dzieje parlamentaryzmu angielskiego” (1922) „Polska a Szwecja” (1924) „Stanisław Konarski” (1926) „Kazimierz Pułaski. Życiorys” (1931) „Dzieje Polski nowożytnej” (1936) „Konfederacja Barska” (1936-1938) „Polska a Turcja, 1683-1792” (1936) „Anglia a Polska w XVIII wieku” (1947) „Fryderyk Wielki a Polska” (1947) „Kwestia bałtycka do XX wieku” (1947) „Chronologia sejmów polskich 1493-1793” (1948) „Kiedy nami rządziły kobiety” (1960) W 2009 OMP wydał wybór pism Konopczyńskiego “O wartość naszej spuścizny dziejowej”.