„Moja droga”/„nasza droga” do dziedzictwa zapisanego lokalnie (czyli dlaczego i jak doszło do powstania i wydania publikacji)

Od urodzenia mieszkam w Dobczycach. Interesuję się historią swojego miasta oraz jego dawnych mieszkańców. Działam w Komitecie Opieki nad Zabytkami Dobczyc, który ratuje i odnawia zabytkowe nagrobki. Zainteresowanie przeszłością Dobczyc oraz kulturą, sztuką i literaturą żydowską, a także wartości wyniesione z domu rodzinnego przyczyniły się do powstania tej książki. Poszukiwania genealogiczne rodziny mojej przyjaciółki Żydówki, której przodkowie mieszkali w Dobczycach, pomogły mi dotrzeć do informacji o innych żydowskich mieszkańcach mojego miasta. Postanowiłam wykorzystać te dane do napisania opracowania. Dalsze poszukiwania kontynuowałam w archiwach. Równocześnie prowadziłam rozmowy z mieszkańcami Dobczyc, którzy pamiętali żydowskich sąsiadów. Miałam kontakt z pochodzącymi z Dobczyc mieszkankami Izraela, od których uzyskałam bezcenne informacje, a także archiwalne fotografie. Chciałam, by książka dotarła nie tylko do polskich czytelników, dlatego zdecydowałam się na przekład angielski.

W jaki sposób publikacja wpisuje się w założenia Targów.

Publikacja jest próbą ocalenia od zapomnienia świata, który przeminął. Jej celem jest zachowanie pamięci o społeczności żydowskiej w Dobczycach. Tytuł książki „Świece zgasiła wojna” nawiązuje do szabasowych świec. Wraz z nimi zgasło życie żydowskich mieszkańców Dobczyc. Autorka chce aby książka połączyła dawnych sąsiadów, którzy na ogół żyli zgodnie w dobczyckim miasteczku, by uczyła tolerancji i poszanowania innych wyznań i kultur. Odbiorcami projektu są nie tylko mieszkańcy Dobczyc, ale również rozsiani po świecie Żydzi, których przodkowie związani są z tym miastem. Publikacja jest dwujęzyczna: polsko-angielska. Książka została wydana przez Miejską Bibliotekę Publiczną im. Józefy Bergelówny w Dobczycach. Środki na jej wydanie gromadzone były na koncie udostępnionym przez Stowarzyszenie KAT i pochodziły z darowizn od osób prywatnych: mieszkańców Dobczyc, potomków dobczyckich Żydów i innych osób z całej Polski zainteresowanych tą tematyką, a także instytucji. Dzięki staraniom dyrektora Miejskiej Biblioteki Publicznej Pawła Piwowarczyka publikacja została dofinansowana ze środków Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie.
Po żydowskich mieszkańcach miasta pozostały jedynie ruiny mykwy. Dochód ze sprzedaży książki Autorka postanowiła przeznaczyć na ratowanie tego ostatniego śladu obecności Żydów w Dobczycach, na stworzenie tam miejsca pamięci.

O publikacji

Publikacja składa się z trzech części. W pierwszej z nich przedstawiono historię obecności Żydów na terenie Dobczyc, która według źródeł historycznych sięga początku XVII w. Na podstawie dokumentów archiwalnych, publikacji i wspomnień udało się opisać życie społeczności żydowskiej w miasteczku. Czytając kolejne rozdziały dowiadujemy się o miejscach kultu religijnego, edukacji, zajęciach i zawodach Żydów dobczyckich, organizacjach skupiających młodzież i dorosłych, o udziale Żydów w walkach o niepodległość Polski, o ich relacjach z pozostałymi mieszkańcami miasta. Następne rozdziały obejmują okres II wojny światowej. Dzięki dokumentom pochodzącym z Archiwum Ringelbluma udało się pokazać życie społeczności żydowskiej w okupowanych Dobczycach. Deportacji dobczyckich Żydów poświęcono osobny rozdział oparty na relacjach mieszkańców Dobczyc – świadków tych wydarzeń oraz wspomnieniach Schmuela Milnera, uciekiniera z pociągu do Bełżca. Kolejny rozdział obejmuje okres od deportacji Żydów do końca II wojny światowej. Omówiono tu losy ukrywających się Żydów, pokazano różne postawy i zachowania wobec Holocaustu. Druga część książki zawiera wspomnienia dawnych mieszkanek Dobczyc Naomi Kluger i Hany Bilu. Dzięki nim otrzymujemy żywy obraz życia społeczności żydowskiej w naszym miasteczku. W trzeciej części zamieszczono opracowanie dotyczące historii ponad 80 rodzin żydowskich mieszkających w naszym mieście od XIX wieku, oparte na dokumentach metrykalnych, wspomnieniach ocalonych Żydów i ich rodzin oraz mieszkańców Dobczyc. Na końcu znajdują się tabele oraz wkładka z kolorową mapą Dobczyc z 1939 roku, na której zaznaczono miejsca kultu religijnego, zakłady pracy i sklepy należące do Żydów. Publikacja jest wzbogacona fotografiami, które przetrwały w rodzinnych archiwach Żydów-dawnych mieszkańców naszego miasta. Na okładkę wybrano nastrojowe zdjęcie dawnej mieszkanki naszego miasteczka, małej dziewczynki Hani Thaler, wykonane w Dobczycach w szabasowy wieczór.

Rozmowa o książce w studio ITV Myślenice

Fragmenty publikacji (czytania)

https://www.dobczyce.pl/premiera-ksiazki-pt-swiece-zgasila-wojna-historia-spolecznosci-zydowskiej-w-dobczycach.html